Cơ cấu danh mục đầu tư trong bối cảnh biến động tỷ giá, giá vàng trên quy mô toàn cầu…là những nguyên nhân khiến vốn ngoại có xu hướng rút ròng.
Áp lực bán ròng khi nào kết thúc?
Khi nào vốn ngoại trở lại? Nếu như ở thời điểm cuối năm ngoái, các chuyên gia sẽ mạnh dạn trả lời hơn với báo chí, nhưng giờ đây hầu như bỏ ngỏ khả năng về thời điểm dòng tiền khối ngoại sẽ chuyển trạng thái. Tuy nhiên, hầu hết đều tỏ ý tin rằng thị trường sẽ có sự cải thiện vào năm 2026.
Ông Lê Anh Tuấn, Tổng giám đốc Công ty quản lý quỹ đầu tư Dragon Capital, chia sẻ tại Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2026 diễn ra mới đây, đặt vấn đề cần lý giải sâu hơn câu chuyện vì sao khối ngoại lại bán ròng, đến gần 5 tỉ đô la Mỹ trong năm nay và lũy kế giai đoạn 5 năm đến 12 tỉ đô, trong khi con số 1 tỉ đô la đã là rất lớn trong giai đoạn trước đây. Tại khu vực Đông Nam Á, tỷ lệ nắm giữ của khối ngoại tại thị trường Việt Nam ở mức thấp nhất, chỉ khoảng 15%, dù cho những thông tin đều tích cực.
Theo ông Tuấn, mức bán ròng kỷ lục trong năm nay một phần có thể là do “quán tính” của bối cảnh vĩ mô để lại trong giai đoạn cuối năm 2024 và đầu năm 2025, khi các quỹ đầu tư toàn cầu phải hoạch định lại chính sách và phân bổ danh mục đầu tư. Khi đó, Việt Nam lại nằm trong nhóm khu vực “có rủi ro”. Diễn biến tương tự Trung Quốc cũng đã chịu rút ròng mạnh trong năm 2024.
Nhưng một lý do được giải thích khi đà bán ròng tăng mạnh vào cuối năm, là vì áp lực tỷ giá. Theo bà Nguyễn Hoài Thu, Phó tổng giám đốc Công ty quản lý quỹ VinaCapital, một số nhà đầu tư nước ngoài đến từ Thái Lan, Đài Loan hay Hàn Quốc, đã chịu áp lực kép về mặt tỷ giá khi so sánh từ đồng nội tệ sang tiền đồng, trong khi tiền đồng giảm giá so với đô la.
Một yếu tố khác khiến khối ngoại liên tục rút ròng tại thị trường Việt Nam là câu chuyện của một số nhà đầu tư chiến lược thoái vốn trong năm nay, hay các nhà đầu tư vào quỹ chỉ số chốt lời trong năm khi chỉ số đã tăng mạnh. Ngược lại, có nhóm đã bán ở thời điểm thông báo thuế đối ứng, nhưng chưa kịp tham gia trở lại thì thị trường đã tăng mạnh, do đó vẫn đứng bên lề giai đoạn sôi động vừa qua.
Mặc khác, các kỳ vọng liên quan đến lãi suất cũng ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư vào cuối năm. “Các nhà đầu tư đang có những động thái phòng thủ nhất định”, bà Thu đánh giá.
Lượng bán ròng của khối ngoại ngày càng lớn, tính cho đến ngày 5-11. Nguồn: Vietstock.
Kỳ vọng vốn ngoại trở lại nhưng cũng có những dấu hiệu tích cực trong năm 2026. Dưới trạng thái sẽ nâng hạng, bà Thu cho rằng dòng vốn Việt Nam dự báo sẽ thu hút được là khoảng 1 tỉ đô la từ các quỹ thụ động và khoảng 4-5 tỉ đô với các quỹ chủ động, nhưng dòng tiền này sẽ có độ trễ vì các quỹ sẽ cần thời gian phê duyệt.
Theo đó, bà Thu dự kiến sớm nhất có thể phải đến tháng 1 năm sau thì các quỹ chủ động mới quyết định phân bổ, còn quỹ thụ động chỉ có thể giải ngân ở thời điểm nâng hạng chính thức, tức tháng 9 năm sau. “Chúng tôi kỳ vọng các nhà đầu tư chủ động, những nhà đầu tư chiến lược, có thể hành động sớm hơn, tức ngay từ đầu năm 2026”, bà Thu đánh giá.
Định giá hợp lý: đòn bẩy cho vốn ngoại
Một trong những lý do được các quỹ ngoại chia sẻ về quyết định tham gia thị trường là về định giá doanh nghiệp. Về bức tranh vĩ mô, Việt Nam có nhiều điểm cộng, từ sự ổn định chính trị, thị trường lớn, dân số vàng cho đến tài năng nhân sự…nhưng mỗi ngành và cổ phiếu lại có câu chuyện tăng trưởng riêng.
Từ góc độ các quỹ đầu tư ngoại, ông John Bugg, Giám đốc đầu tư quỹ Bamboo Investment Partners, đơn vị hiện đang có nhiều khoản đầu tư tại Việt Nam, nói rằng vấn đề không hẳn chỉ là tỷ giá hay lạm phát, dù đây là những biến số vĩ mô vẫn cần phải xem xét. “Chúng tôi tập trung vào việc chọn doanh nghiệp mạnh mẽ, theo sự hiểu biết về các nguyên tắc cơ bản, xem xét từ công ty một về sức mạnh tăng trưởng với mức định giá tốt”, ông John nói với KTSG Online.
Vấn đề mà quỹ ngoại quan tâm nằm ở bản thân các doanh nghiệp niêm yết. Ông John cho rằng các công ty có nền tảng quản trị tốt hơn sẽ hấp dẫn dòng vốn nước ngoài. “Điều cần thiết tiếp theo là cải thiện các tiêu chuẩn quản trị, duy trì trạng thái thị trường mới nổi và trong nhiều năm tới sẽ là thị trường phát triển”, ông John nói.
Chia sẻ tương tự, ông Andrew Vallis, Thành viên HĐQT độc lập, Công ty chứng khoán HSC, lấy ví dụ về định giá các ngân hàng niêm yết thường giao dịch ở mức 1,5 lần giá trị sổ sách, trong khi các ngân hàng trong khu vực lại cao hơn gấp đôi. Do đó, thách thức lớn nhất với Việt Nam là cần tăng cường quản trị doanh nghiệp, điều này rất quan trọng đối với nâng hạng thị trường theo chuẩn MSCI.
“Quản trị doanh nghiệp yếu đã và đang tác động tiêu cực đến chứng khoán. Nếu cải thiện được quản trị thì sẽ cải thiện được định giá”, ông Andrew chia sẻ tại Hội nghị thượng đỉnh doanh nghiệp Anh Quốc và Việt Nam diễn ra sáng ngày 5-11.
Một rào cản khác đối với khối ngoại vấn đề thiếu thanh khoản, theo ông Pon Van Compernolle, Giám đốc điều hành quỹ tư nhân, Công ty chứng khoán Maybank Thái Lan. Ví dụ như ngoài 30 cái tên hàng đầu (chỉ số VN30), có nhiều công ty tốt nhưng các quỹ không thể mua vì không có thanh khoản. Thị trường vẫn thiếu chiều sâu khi phần lớn vốn hóa đến từ nhóm ngân hàng.
“Điều này có nghĩa là Việt Nam cần có thêm nhiều công ty lớn. Dĩ nhiên chúng sẽ đến khi quy mô nền kinh tế lớn hơn, và sẽ đến một cách tự nhiên”, ông Pon chia sẻ.
Theo ông Quản Trọng Thành, Giám đốc Khối Phân tích Công ty chứng khoán Maybank Investment Bank (MSVN), với nhu cầu vốn lên đến 1.400 tỉ đô la Mỹ trong vòng 5 năm tới, Việt Nam cần huy động được nguồn vốn từ bên ngoài vì vốn trong nước chắn chắn là không đủ.
Nhưng để thu hút nguồn vốn, vấn đề là tiếp tục nỗ lực trong câu chuyện nâng hạng thị trường chứng khoán, đồng thời phát triển thị trường trái phiếu, đồng nghĩa với việc cải thiện câu chuyện sức khỏe hệ thống ngân hàng để nâng hạng tín nhiệm quốc gia. Một khi thị trường đủ rộng, đủ sâu thì nhà đầu tư nước ngoài mới có thể tham gia với chi phí vốn hợp lý.
Trong ngắn hạn, một rào cản là điểm số thị trường đã tăng đáng kể và kéo theo đó là định giá nhiều công ty đã không còn hấp dẫn, dù đó vẫn là công ty tốt, theo ông Pon. Với những nhà đầu tư ngoại ngắn hạn, câu chuyện vẫn là cần mức chiết khấu cao hơn ở những cổ phiếu hấp dẫn.
Tính từ đỉnh cao kỷ lục vào giữa tháng 10, chỉ số VN-Index đã giảm 12% so với mức đáy tạo ra vào hôm 4-11. Tuy nhiên nhiều cổ phiếu lại giảm 20-25% kể từ mức đỉnh sau khi thị trường gần như đi ngang trong biên độ lớn từ đầu tháng 9.
Xét về câu chuyện định giá, bà Thu của VinaCapital cho biết chỉ số P/E dự phóng 12 tháng của thị trường hiện ở mức 15 lần, tức ngang mức trung bình dài hạn. Tuy nhiên, nếu tách nhóm 13 cổ phiếu dẫn dắt thị trường tăng mạnh, thì mức P/E của phần còn lại chỉ còn 10,5 lần. “Vẫn còn những cổ phiếu có nền tảng căn bản tốt, chưa tăng nhiều từ đầu năm và có định giá từ khoảng 9-10 lần, được coi là hấp dẫn cho đầu tư dài hạn”, bà Thu nói.
Nhìn chung, đà bán ròng kỷ lục của khối ngoại là kết quả của nhiều câu chuyện vĩ mô khác nhau, từ áp lực bên ngoài cho đến rào cản nội tại của thị trường. Mặc dù lạc quan về triển vọng dòng vốn sẽ sớm quay lại, đặc biệt là trong năm 2026 nhờ kỳ vọng nâng hạng và định giá hợp lý, cơ quan quản lý vẫn cần phải tiếp tục tăng chiều sâu của thị trường, còn doanh nghiệp phải cải thiện chất lượng quản trị.